Het stuk ‘Vorm of vent afl. 2: Doodend voor ieder knaapje’ van Vlogboek op Neerlandistiek.nl is een gedetailleerde en doordachte analyse van de voortdurende discussie tussen vorm en inhoud in de Nederlandse literatuur. De auteur betoogt met overtuigende argumenten dat de huidige literaire productie te vaak kiest voor oppervlakkige vorm boven diepere inhoud, wat volgens hem een verarming van de literatuur met zich meebrengt. Te midden van de analyse gaat Vlogboek dieper in op de schaduwzijden van deze trend en legt een verband tussen literaire theorie en de impact hiervan op jongere lezers.
Vlogboek schakelt moeiteloos tussen theoretische beschouwingen en concrete voorbeelden, en schetst daarmee een helder beeld van hoe hedendaagse literaire werken vaak doorspekt zijn met bladvulling ten koste van werkelijk betekenisvolle inhoud. Hij wijst daarbij op enkele voorbeelden uit actuele titels die, ondanks prachtig taalgebruik en esthetisch verantwoorde structuren, ontbreken aan emotionele resonantie en echte betrokkenheid. Dit doet hij op zo’n prangende wijze dat het vanzelfsprekend lijkt dat serieuze lezers het met hem eens zullen zijn.
Dit artikel raakt aan de kern van een wezenlijk probleem in de hedendaagse literatuur. De auteur maakt met heldere taal en stevige argumenten duidelijk dat we ons geen literatuur kunnen veroorloven die sprankelt zonder te ontroeren. Het mag duidelijk zijn dat hij een lans breekt voor inhoud boven vorm, vooral wanneer hij stelt dat literatuur meer moet zijn dan een mooi verpakt cadeau zonder substantie – een echo van het beroemde debat tussen Menno ter Braak en Eddy du Perron. Vlogboek illustreert deze standpunten met voorbeeldige precisie en overtuigingskracht, waarbij zijn stilistische verfijning getuigt van scherp observatievermogen.
Toch moet ik, als criticus, opmerken dat het artikel rammelt van overdrijvingen en een aanvallende toon die niet altijd rechtvaardig lijkt tegenover het onderwerp en de bespraken auteurs. De categorische afwijzing van de vorm-georiënteerde literatuur mist een gevoel van nuance dat deze discussie juist zo boeiend maakt. Bovendien, de suggestie dat jonge lezers hierdoor verdoemd zouden zijn tot oppervlakkigheid, lijkt me al te dramatisch en ongestaafd door empirisch bewijs.
In de wereld van literatuur is ruimte voor variatie, en het reduceren van werken die meer inzetten op esthetiek enkel en alleen tot minderwaardige literaire producten doet tekort aan de rijkdom van onze literaire traditie. Elke kunstvorm, literatuur incluis, kent haar seizoenen en haar experimenten. Het krampachtig vasthouden aan alleen maar inhoud ten koste van vorm is even nefast als het omgekeerde.
Neerlandistiek moet het debat open houden, net als Menno ter Braak en zijn tijdgenoten dit deden. Hoewel Vlogboek scherp kan formuleren en zijn observaties niet onopgemerkt blijven, had meer balans de kwaliteit van deze bijdrage aanzienlijk verbeterd. Wat we nodig hebben is een evenwicht in deze discussie, geen eenzijdige veroordeling. Daardoor klinkt het stuk uiteindelijk meer als een tirade dan een uitgebalanceerde kritiek.
URL van het artikel: https://neerlandistiek.nl/2024/07/vorm-of-vent-afl-2-doodend-voor-ieder-knaapje/
Steven de Waard