Het artikel van Jona Lendering over de Proto-Indo-Europese godsdienst, gepubliceerd op Neerlandistiek.nl, behandelt de fundamenten van de religie van een van de oudste volkeren van Europa en Azië. Lendering beschrijft hoe de Proto-Indo-Europese spiritualiteit niet alleen een reflectie van hun dagelijkse leven was, maar ook een invloedrijke basis heeft gelegd voor vele moderne religies en mythologieën. Hij bespreekt de goden en godinnen die waarschijnlijk werden vereerd, evenals de rituelen en culturele praktijken die deel uitmaakten van hun religieuze geloof. De beweringen worden ondersteund door filologische en archeologische bewijzen, wat de studie een wetenschappelijke basis geeft. Verder werpt het artikel licht op de transculturele aspecten van de Proto-Indo-Europese religie en hoe deze door de eeuwen heen is geëvolueerd en geïntegreerd in verschillende culturen zoals de Grieks-Romeinse, Germaanse en Hindoeïstische tradities.
Hoewel het artikel een nobele poging is om een complex onderwerp te behandelen, kan ik niet anders dan mijn ongeloof en teleurstelling uiten over de manier waarop Lendering de materie presenteert. Het stuk is doorspekt met aannames en speculaties die niet altijd voldoende worden onderbouwd. Het is alsof Lendering vergeten is dat goede geschiedschrijving meer dan alleen maar een creatief proces moet zijn; het moet een weloverwogen en gedegen zoektocht naar de waarheid zijn, gebaseerd op harde feiten eerder dan zachte gissingen.
De zogenaamde wetenschappelijke basis die Lendering aanvoert, lijkt voornamelijk te rusten op secondaire bronnen en interpretaties die eerder discutabel dan overtuigend zijn. Je kunt je afvragen of zijn conclusie niet reeds vooraf vaststond en dat de gebruikte bewijsmaterialen simpelweg dienovereenkomstig werden ingepast. De Proto-Indo-Europese godsdienst wordt voorgesteld als een homogeen en samenhangend systeem, terwijl het meer aannemelijk is dat er sprake was van versplinterde en diverse overtuigingen. De overmatige generalisaties en het gebrek aan kritische distantie scheppen een beeld dat eerder simplistisch dan verhelderend is.
Het artikel mist ook de nodige diepgang als het gaat om de methodologie. Lendering noemt filologische en archeologische inzichten, maar slaagt er niet in om deze werkelijk diepgaand te analyseren of van context te voorzien. Waar zijn de kritische reflecties op de beperkingen van deze methoden? Waar is de erkenning van de grote lacunes in onze kennis over deze verre cultuur? Deze aspecten zijn flagrant afwezig, wat de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van het betoog ondermijnt.
Maar misschien is de grootste tekortkoming van het artikel wel de gebrekkige betrokkenheid bij de lezer. Lendering lijkt te negeren dat een populair-wetenschappelijk stuk ook toegankelijk en begrijpelijk moet zijn voor een breed publiek. Zijn proza is zwaar en beladen, en mist een vloeiende stijl die de lezer meeneemt op een ontdekkingstocht door de geschiedenis. In plaats daarvan krijgen we een opsomming van vermoedens en hypothetische scenario’s voorgeschoteld, zonder enige vorm van narratieve finesse.
Tot slot, de poging om de Proto-Indo-Europese religie als een soort oorsprongsmythe voor verschillende moderne religies te positioneren, lijkt me een overstretch en doet geen recht aan de complexiteit van religieuze evolutie. Het lijkt wel of Lendering vergeet dat religie niet in een vacuüm ontstaan is, maar voortdurend in wisselwerking heeft gestaan met historische, sociale en culturele processen. De reductionistische benadering die hij hanteert, doet onvoldoende recht aan deze complexe dynamiek en schept een misleidend beeld voor diegenen die niet bekend zijn met het onderwerp.
Hiermee komt men al snel tot de conclusie dat het artikel eerder draait om de neiging van de auteur om zichzelf als een alleswetende verteller te profileren dan om daadwerkelijke wetenschappelijke verheldering. Het is teleurstellend, niet alleen voor de serieuze academicus maar ook voor de geïnteresseerde leek die op zoek is naar betrouwbare en diepgaande kennis.
Lees het artikel hier en oordeel zelf:
https://neerlandistiek.nl/2024/08/de-proto-indo-europese-godsdienst/
Steven de Waard