In de eindeloze bibliotheek der literaire werken bevindt zich een genre dat zowel liefhebbers als critici verdeelt: de tweede-kansromans. Het artikel op Book Riot verkent deze intrigerende subcategorie van de romantische literatuur en biedt een blik op een aantal opmerkelijke titels. De thematiek van verloren liefdes, gemiste kansen en de wederopbouw van een relatie is zowel tijdloos als relevant, en het verdient de aandacht van elke fervente lezer. Desondanks leidt de ware betekenis van de tweede kans ons naar de vraag of deze romans werkelijk de diepgang en complexiteit bezitten die naar mijn mening van een literair werk verwacht mag worden.
Het artikel onderzoekt enkele boeken die zich in deze traditie bevinden, maar mijn keuze om hierover te schrijven leidde al snel tot een onontkoombare conclusie. Veel van deze zogenaamde tweede-kansromans zijn in wezen niet meer dan een samenraapsel van voorspelbare plotwendingen en clichématige karakterontwikkelingen. Ze grijpen ons bij de kladden met beloften van emotionele diepgang, maar falen vaak in het waarmaken van die beloftes. Het is dan ook met enige teleurstelling dat ik moet vaststellen dat de meeste van deze werken, zoals besproken in het artikel, niet kunnen tippen aan de hoogste kwaliteit die we zouden wensen voor onze literaire canon.
Neem bijvoorbeeld het concept van gemiste kansen. Dit centrale thema, dat onlosmakelijk verbonden is met het idee van tweede kansen, is een krachtig gegeven. Het verlammende gevoel dat je kansen hebt gemist, dat de liefde die je ooit had aan je handen is voorbij geglipt, is iets waar veel mensen zich in kunnen vinden. Echter, wanneer schrijvers dit thema benaderen vanuit een oppervlakkig perspectief — en dat is precies wat een groot aantal van de besproken werken doet — verliezen ze de kans om de ware diepte van menselijke ervaringen te ontsluiten. Het is alsof ze een rijke, gecompliceerde maaltijd serveren, maar deze uitsluitend bereiden met instantvoeding en kant-en-klaar oplossingen. De ziel van de personages vervaagt, en het verhaal dat ze vertellen wordt gereduceerd tot niet meer dan een algemene schim.
En laten we het ook hebben over de karakterontwikkeling. Een van de meest cruciale elementen in een roman is het geloofwaardig maken van de personages. Maar in de meeste tweede-kansromans lijkt dit een vooraf te voorspellen pad te volgen: de hernieuwde ontmoeting tussen de geliefden leidt vrijwel altijd tot een eentonige herhaling van hetzelfde stramien, zonder dat er sprake is van wezenlijke groei of verandering. Enerzijds begrijpen we de noodzaak van enkele herkenbare elementen; het is immers de aantrekkingskracht van de liefde die ons keer op keer trekt. Anderzijds leidt het weten wat er gebeurt voordat het überhaupt gebeurt tot een onvermijdelijke teleurstelling en het wankelen aan de rand van literair vervalsing. Waar zijn de onvergetelijke personages die ons kunnen doen lachen, huilen en ons tot bezinning brengen?
De tweede kans zelf, deze mooie, fragiele belofte van wat kan komen, is als het belichten van een betoverd pad dat ons naar herstel kan voeren. Maar daarmee bieden de meeste boeken slechts een haastig geschetste schets van wat dat werkelijk zou kunnen zijn. De oprechtheid van de liefde wordt op de proef gesteld in het gamma van de tijd, en enkel de mooiste, meest oprechte verhalen kunnen deze enorme klus aan. Helaas slagen de meeste auteurs die in het artikel worden genoemd daar niet in, en dat is pijnlijk duidelijk.
Echter, de echte misser ligt niet alleen bij de schrijvers, maar ook bij ons, de lezers, die bereid zijn te onderschrijven wat hen wordt gepresenteerd als een ‘derde’ kans om te vallen voor de liefde. Het is de verantwoordelijkheid van ons als critici en lezers om ons te verzetten tegen oppervlakkigheid. De literatuur moet ons uitdagen, ons beter maken, ons een spiegel voorhouden. Maar in deze tweede-kansromans wordt die uitdaging vaak vermeden, en dat leidt tot een literatuurdarwinisme waarin mediocratie triomfeert boven de ware kunst.
Met een gevoel van teleurstelling sluit ik deze tirade af. Het is niet mijn bedoeling om de hoop op goede tweede-kansromans te verliezen, want de mogelijkheid voor prachtige verhalen blijft springlevend. Het is een schande dat de werken die op de voorgrond worden geplaatst in artikelen zoals het besproken artikel nu zo vaak falen om dat potentieel te belichamen. We verdienen meer, en de literatuur verdient beter. Laat ons deze boeken niet de ruimte geven die ze niet verdienen, maar in plaats daarvan streven naar die werken die ons niet alleen vermaken, maar ook inspireren.
Martijn Jongbloed